आर्थिक सुचकाङ्कहरु र तिनको म्यानुपुलेटिङ प्रस्तुति

५ जेठ २०७३ को कान्तिपुरमा राष्ट्र व्याङ्कको हवाला दिंदै एउटा आर्थिक समाचार प्रकासित छ जसले हाम्रो हालतलाई त द्खाएकै छ साथ साथै हाम्रो विशेषज्ञ चेतना र म्यानुपुलेटिङ सुचना प्रवाहको पनि उदाहरण पेश गरेको छ ।

लामो समय देखि नेपालमा आफ्नो कुनै कुरा वेच्न नहुने रोग विद्यमान छ जसलाई राष्ट्रियताको आवरण दिईएको छ । तर यहाँ मानछे चाँहि जति पनि वेच्न पाईन्छ । त्यस्तो वोक्रे राष्ट्रियताले हामीलाई कति खोक्रो वनाउदै गएको छ भने हामी मुलुकको व्यापार घाटालाई रेमिटान्स संग दाँज्न समेत पछि परेका छैनौं । चालु आर्थिक वर्ष (२०७२/७३) को ९ महिनामा ४ खर्व ७० अर्व (४ खर्व ६९अर्व ७६ करोड) रुपैयाँ को व्यापार घाटा सोहि अवधिको रेमिटान्स (४ खर्व ८१ अर्व रुपैयाँ) ले पूर्ति गरिदिएको देखाएर त्यसलाई मुलुकको अन्तरराष्ट्रिय व्यापारमा सुधार भएको सुचना प्रवाह गरिएको छ जुन एउटा अत्यन्तै झुटो चेतना (False Consciousness) वाहेक केहि पनि होईन ।

भुकम्प र भारतीय नाकावन्दी यस आर्थिक वर्षका विशिष्ट घटनाहरु हुन् । के कारणले भन्ने नखुले पनि समाचार अनुसार यस वर्ष रेमिटान्स ७ प्रतिसतले वढेको छ रे । भुकम्प र नाकावन्दी पछि जिविकोपार्जनका लागि विदेशने श्रमशक्तिमा देखिएको वृद्धिले पनि त्यसलाई स्वभाविक वनाएको हुनसक्छ । भुकम्पका कारण भारत तर्फ र नाकावन्दीका कारण भारत तर्फको व्यापार अवरुद्ध हुन पुगेको अवस्थामा व्यापार घाटा कम भएको देखिएको छ । समान्य अवस्थामा व्यापार घाटामा ८.२ प्रतिसत कमी आउनु सकारात्मक कुरा हुन जान्थ्यो तर नाकावन्दीले आवस्यक वस्तु र सेवाको आयात समेत गर्न नपाएर हाहाकार मच्चिएकोलाई अन्तरराष्ट्रिय व्यापारमा आएको सुधार भन्ने कुन कोणवाट मिल्छ ? के निर्यात वढेर त्यस्तो सुधार देखिएको हो ? होईन । अनि के नाकावन्दी मज्जाको विषय भयो त ? निर्यात त २३ प्रतिसतले घटेको पो रहेछ उल्टै जव की आयात भने त्यति पनि घटेको नभई जम्मा ९.९ प्रतिसत मात्र घटेको रहेछ । ५ खर्व १९ अर्वको आयातको वदलामा ४९ अर्व २४ करोडको निर्यातको अवस्थालाई कहाली लाग्दो भन्ने की सुधार भन्ने ।

सामान्य हिसावले भुकम्पले क्षतिग्रस्त भएको वेला हाम्रो आयात वढेको हुनुपथ्र्याे । तर ९.९ प्रतिसतले घटेको पाईयो । विषम परिस्थितिमा विषम आयात वढेको वेला समेत आयात घट्नु भनेको आवस्यक नियमित आयात घट्नु नै हो । जसले जनजिवन अस्तव्यस्त भएको प्रष्ट हुन्छ । भुकम्प र खासगरी नाकावन्दीका कारण आयात घटेर कोलाहल मच्चिएको कारण खर्च हुन नसकेर देखिएको ‘सञ्चिती’ एवं व्याङ्क तथा वित्तिय संस्थाहरुमा वढेको निक्षेपवाट खुसि हुदै मुलुक संग १५–१७ महिनाका लागि आयात धान्ने सञ्चिती रहेको वताउनु हास्यास्पद छ । भोकै वसेर वचत भएको भन्दै रमाए जस्तो ।

भुकम्प र नाकावन्दी चालु आर्थिक वर्षका विशिष्ट घटनाहरु हुन् । त्यसप्रकारका घटनाहरुको प्रभाव स्वरुप घटेको आयातका आधारमा गरिएको तुलना (र अनुमान) कसरी वस्तुनिष्ठ हुनसक्छ ? अर्काेतर्फ आगामी वर्ष पुनः निर्माण लगायतको तिव्रताका कारण वढ्ने आयातको अनुपातलाई पनि त ध्यान दिनु पर्ला की कसो ?